باغملک نام شهرستانى در شرق استان خوزستان در کوهپایه کوهستان منگشت از رشته کوه زاگرس می باشد .
شهرستان باغملك يكى از 16شهرستان‌استان‌خوزستان به شمار مى‌رود و بين 49 درجه و 33 دقيقه الی50 درجه و 15 دقيقه طول شرقی از نصفالنهار گرينويچ و 31 درجه و 13 دقيقه تا 31 درجه و 43 دقيقه عرض شمالی از خط استوا در شرق استان خوزستان واقع میباشد .
از شمال به شهرستان ايذه و مسجد سليمان
از جنوب شرق و شرق به استان کهگيلويه و بويراحمداز جنوبغربی و غرب به شهرستان رامهرمز محدود می شود .
با مساحتی برابر 2251 کیلومتر مربع ، معدل 5/3 درصد مساحت استان بوده و از نظر وسعت سيزدهمين شهر استان می باشد. اقليم شهرستان بعنوان پربارانترين شهر خوزستان دارای 535 ميلیمتر نزولات جوی که قسمت عمده بصورت باران است. ميزان بارندگی در ارتفاعات بصورت برف به 9/864 ميليمتر می رسد .
باغملك دو بخش به نامهای مركزی و صيدون ، و 7 دهستان دارد و مجموعاً 264 روستا را در خود جای داده است. شهر باغملك يگانه شهر اين شهرستان است. باغملك در پيشكوههای داخلى زاگرس قرار گرفته است .
ارتفاعات آن عبارت است از:
1) بادرنگان که در شمال ابوالعباس است.
2) کوه تنبلان ( تنبلون ) که گردکی نیز نامیده میشود.
3) اُرزو که سمت شرقی ابوالعباس (بولواس - اولاس) است.
4) کوه آسماری که در قسمت شمال شرقی آن واقع شده است.
5) کوه دلی که تقریبا دنباله آسماری است و توله را از باغملک جدا می کند.
6) کوه دیوانه میانه ابوالعباس و پشت گچ (گویند همه ساله در تابستان گیاهی در کوه دیوانه می روید که به خودی خود آتش میگیرد).
از دیگر کوه های باغملک ، منگشت با ارتفاع 3613 متر از سطح دريا و قارون بنگشتان(انگژدان) در سر حدات شرقی آن واقع می باشد .
موقعیت جغرافیایی کوهستان منگشت
رشته کوه منگشت از کوههای زاگرس میانی است و طبیعتاً راستای شمال غربی ـ جنوب شرقی دارد. ابتدای آن در مشرق شهرستان ایذه است و تا منطقه ای به نام سادات حسینی در شمال غرب کهگیلویه و بویراحمد به طول تقریبی 60 کیلومتر ادامه دارد. بلند ترین نقطه آن قله قارون(شاه نشین) و قلل معروف دیگر آن عبارت اند از: سرقوچ، سیروک، هفت شهیدان، پس شونه، ری تاوه، تنگ شناز، له چاه، تنگ آبی، گره اسپید و دوتو. معروف ترین و پرتردد ترین قله آن قله ای است که در مجاورت ایذه قرار دارد و گرچه بلند ترین آنها نیست ولی به قله منگشت معروف شده است .رودها و چشمه سارهای زیادی از این کوه سرچشمه می گیرند که مهمترین آنها به شرح زیرند:
1) آبشار شیوند در روستای شیوند.
2) رود اعلاء در منطقه امامزاده عبدالله.
3) آب چهارده در منطقه چشمه خاتون.
4) آب سفید در منطقه سادات حسینی.
5) رود زرد در منطقه مال آقای و ابوالعباس.
6) رود کلودر در منطقه میراحمد غریبی ها.
پوشش گیاهی آن غالباً درختان بلوط و سایر درختان آن بن، بادام، ارژن، زالزالک، تنگس، کیکم، انجیر و کلخونگ هستند. گیاهان مرتعی آن نیز گون، خارشتر، خرگوشک، جاشیر، گاوزبان، لاله، لاله واژگون، شقایق، سی سمبل، اندشت، تره، کرفس، بن سر(بن سرخ)، اواندول و... می باشند .
این کوه زیستگاه جانورانی چون خرس، پلنگ، گرگ، کفتار، روباه، خرگوش، سمور، کل و پرندگانی مانند کبک و کبوتر کوهی و... میباشد .
بهترین زمان صعود آن اوایل بهار و پائیز است .
این کوه چندین مسیر صعود دارد که رایج ترین آنها عبارت اند از:
1) مسیر کهشور و اوچندار که از از بالای تنگ برف کشان عبور میکند.
2) مسیر آب رزگهی که از سمت راست مسیر تنگ آب خوگان منشعب می شود.
3) روستای آبخوگان و تنگه ای به همین نام که مسیر آن از محلی به نام چشمه آب هرمو ( هرمو نوعی گلابی وحشی است) می گذرد.
4) مسیر چهار ده که نسبت به سه مسیر بالا در پشت کوه قرار دارد و برای رفتن به روستای چهارده باید از از جاده ایذه به چهارمحال پس از گذشت حدود 35 کیلومتر از یک راه شوسه در سمت راست جاده به آن رسید.
باغْمَلِك و حومه آن از آب و هوايى معتدل برخوردارند. دمای هوا در تابستان حداکثر 42 و در زمستان به زیر صفر مى‌رسد. ارتفاع آن از سطح دريا 720 متر است. ميانگين بارش سالانه نيز در حدود 500 ميلیمتر گزارش شده است. رودخانه‌هاي علاء ، زرد ، تلخ و مال آقا در باغملك جريان دارند و پس از عبور از شهر باغملک به سوی شهر رامهرمز جاری مى‌شود .
آبهای آن :
1) آب جمجمه که از لاکم به هپرو می آید و در الا میریزد.
2) آب گلال و آن از حدود هلالگان سرچشمه دارد و از قلعه تل می گذرد.
3) آب دالان(دالون) که آن را پوتانک (پوننک - پودونک) گویند و آن نیز به رود زرد می ریزد.
4) آب الا که آن را تازنک نیز گویند سرچشمه آن خاک کوه گیلویه است و در پایین به رود زرد می ریزد.
5) شور آبلشکر که از حدود آبلشکر و چشمه روغنی سرچشمه دارد و در چهاربنیچه به شور جارو پیوندد.
6) رود زرد که از دامنه های منگشت سرچسمه گرفته و از مال آقای می گذرد و نزدیک قریه ابوالعباس وارد جلگه می گردد و چون به مال خورشید (آل خشیر) رسد آب رود گلال به آن می پیوندد و به سمت جنوب سرازیر شده و به سوی رامهرمز می رود.
7) شورجارو که از خاک جارو جوشیده به شور آبلشکر میرسد و از له بهری گذشته و با شورتمبی یکی شده و روی به شمال روان است از عقیلی گذشته به کارون میریزد . قسمت شرقی و جنوبی جانکی که مجاری آبهای شیرین است فاریاب و قسمت شمال و مغرب آن دیم است.
پوشش گياهان بومى اين نواحى مشتمل بر درختان بلوط ، افرا و برخى گياهان دارويى و صنعتى‌است. باغملك نام تاریخی است كه به حدود بلوك جانكى داده شده است. ويژگى عمده تركيب جمعيت باغملك ، بالا بودن ميزان روستا نشينان آن است ، به گونه‌ای كه در حدود 81% آنان در روستاها زندگى مى‌كنند. اشتغال مردم اين نواحى بيشتر زراعت و دامپروری بوده و محصولات زراعى آن نيز بيشتر گندم ، جو و برنج‌است و باغات انار و انگور نیز در این دیار زبان زد مردم می باشد. مردم باغملك شيعه‌اند و به زبان فارسى با گويشى لری سخن مى‌گويند. شهرستان باغملك ، هم اكنون زمستانگاه و تابستانگاه دو ايل بختياری و بهمئی است .
تاریخچه باغْمَلِك:
شهرستان باغملک از نظر تاريخی قدمتی ديرينه دارد. مرکز سرزمينی است که به جانکی ، معروف و مشهود می باشد. منطقه جانکی دارای سوابق تاريخی چند هزار ساله است .
در شرق باغملك در محلى به نام منجنيق آثاری از يك شهر كهن بر جای مانده كه بر مبنای روايتى ماجرای حضرت ابراهيم(ع) و نمرود در آنجا روی داده است و نام منجنيق نيز اشاره به آن دارد. از حيات قبل از ساسانيان خرابههای منجنيق و غار سليمان موجود است .
در قديم جزو مملکت عيلام بوده و آثاری نيز مربوط به دوره ساسانيان را دارا می باشد. آثار پلى شكسته دارای 5 خان بزرگ نيز در آن حدود ديده مى‌شود. اين آثار را مربوط به دوره ساسانيان دانسته‌اند. همچنين آثار خطوط كوفى منقوش بر روی سنگ در آنجا ديده شده است .
در روزگاران قدیم ، خاک جانکی به هشت قسمت طبیعی تقسم می شده است که در تاریخ ، از هر یک جداگانه صحبت می شود. باغملک در گذشته روستایی بود جلگه ای و با صفا در میانه خاک جانکی و بیشتر آن فاریاب بوده و توسط رودهای کوچک که از رود زرد جدا میشد ، سیراب میگشت ، مرکز آن ، روستای پونه می بوده و مشتمل بر یکصد خانواده می بوده است. خانه های آن بیشتر کپر و کمی خشتی بوده است. دوازده باغ داشته که قدیمتر از همه ، باغ میری می باشد. درختان آنجا بیشتر انار ، زرد آلو ، زبان گنجشک ، انجیر ، بادام و گردو ، هلو ، آلبالو ، کمی توت و مرکبات بوده است ، نام این اراضی در قدیم عُروه بوده است .
حکومت این بلوک از اول سلطنت قاجارها با خوانین قلعه تل بوده و چون آنان از چهارلنک کیارسی بودند ، طوایف جانکی به نام چهار لنگ کیارسی معروف شدند .
بنابراين قديمی ترين مردمانی که در منطقه جانکی سکونت داشتند و امروزه هم اعقاب آنها در باغملک امروزی باقی هستند ، از ايل جانکی يا جوانکی بوده‌اند. ساكنان اين نواحى متشكل از طوايف لر بختیاری جانكى و زنگنه‌اند .
جانکی ها هشت طایفه اند: ممبی ، میداودی ، مکوندی ، گرگیری ، شیخ سیدصالح ، آل خورشیدی ، کوهوایی(کوهویی) ، بلباس(بولواس-ابوالعباس-اولاس) .
مکوندیها نیز ده تیره اند: کایدان ، تاتایی ، لک ، کپنبور ، کلهر ، کادادایی ، دشمن زیاری ، چهار بنیچه، بلفارس(بلفیروز) ، کاروایی (کرایی) .
پیش از آمدن زنگنه ها این خاک تحت نظارت طوایف شیرالی و مکوند و شولستانی بود و هنگامی که زنگنه ها وارد شدند مکرر میان آنان جنگ رخ می داد .
شیرالیها ، ممبینی ها را از کوه گیلویه به کمک خود آوردند. در خاک بهمـیی کوه گیلویه واقع است و از تنگ ماغر جلگه بهبهان به آن راه دارد و ایلات بهمیی و طیبی در آن سکونت دارند اما اگر بخواهند کسی از مردم ناحیه ممبی را نام ببرند چون اتصال یا نسبت به کلمه ممبی دشوار است او را ممبینی می خوانند ( یعنی کسی یا مردمانی از ناحیه ممبی). شیرالی ها از بقایای افشارند که در قرون وسطی به این حدود آمده اند .
شهر باغملك در نتيجه تخته قاپو شدن تيره هزاروند طايفه زنگنه به تدريج شكل گرفت. افراد اين تيره در آغاز در حدود 150 خانوار بوده‌اند .
مشخصات ایل زنگنه :
ایل زنگنه کهن سالترین تشکیلات ایل ایرانی است که ریشه در تاریخ و فرهنگ این ایران دوانیده و در دوران تاریخی این سرزمین نقش بسزایی داشته است .
زیستگاه ایل زنگنه و ایلات و طوایف وابسته به آن را باید در ماورای مرزهای کنونی و در سرزمین ایران بزرگ جستجو کرد. مناطق کوچ این ایل بیشتر در اطراف شمال عراق کنونی(پنجوین ، سلیمانیه و ایالت اربیل و از جنوب شرقی به بدره و از جنوب غربی به حلبچه و خانقین واز غرب به تکریت و سامرا و بغداد ) محدود است و توسط شاه اسماعیل صفوی (905 تا 930 فمری ) به زیستگاه کنونی در منطقه کرمانشاهان کوچیدند .
در این محدوده (از شمال به بیله وار و دینه ور و از شرق به صحنه و از غرب به کلهر و روانسر و از حنوب به شیروان چرداول ) ایلات کوچرو و تخته قاپوی زنگنه و وند که وابسته و هم پیمان یکدیگرند و از دوره صفویه و قبل از آن در آنجا سکونت یافته اند .
زنگنه ها چهار طایفه اند : زنگنه اصلی ، کرد زنگنه ، تمبی ، پرون .
زنگنه اصلی هشت تیره اند: هزاروند ، عباس وند ، اوموند ، تدوی ، گلاب وند ، سلماوند ، شرف وند ، کراوند( گراوند) .
کنفدراسیون ایلی زنگنه شامل ایلات وند که در حال حاضر عبارتند از طوایف : بالاوند ، جلالوند ، عثمانوند ، شیخوند ، نامیوند ، هزاروند ، احمدوند ، بهتویی وند ، پایروند ، بختیاروند ، گلابوند ، گراوند ، عباسوند ، آبموند ، سلمان وند ، جلیلوند، خالوند ، احمدوند شیرازی ،سلو کاکاوند ، و ...
طوایف زنگنه : کندوله و پریانی زنگنه چهری ، زنگنه شمشیر چوبی ، زوله زنگنه ، زنگنه دورویی ، زنگنه کرکوکی ، زنگنه کرانی و ایل نتاخر سنجابی .
سنجابی که در اواسط قاجاریه از زنگنه منشعب شده و استقلال یافت و طوایفی چون کاکاوند و بالاوند که قبل از سکونت وند و زنگنه ، در این سو می زیستند و سابقه دیرینه ای دارند .
طایفه های : خدابنده لو ، مافی وند ، نانکلی وند ، باجلان که چهار طایفه اخیرالذکر با ایل کلیایی در عصر زندیه اتحادیه واحدی را تشکیل دادند .
محل سکونت طایفه زنگنه دورویی اصلا در کنار رود ارس آذربایجان بوده که کریم خان زند دو هزار خانوار از آنها را کوچانیده و به خاک کرمانشاهان آورده اند .
بازماندگان آنها هنوز در کناره رود ارس باقی مانده اند . اکنون این طایفه در جنوب جاده اصلی کرمانشاه به تهران و در شرق کرمانشاه در دهستان دروفرامان سکونت دارند .
میگویند که زنگنه ها در زمان شاه سلطان حسین صفوی از کرمانشاه به باغملک کنونی آمده اند و از عصر کریم خان زند نیز ریاست این حدود در خانواده صفی قلی بیگ زنگنه بوده است .
آثار گردشگری و تاریخی:
1) تنگ کرد.
2) قلعه سروستان.
3) کوشک یا بنای ارغوانی.
4) مناطق تفريحی مال آقای.
5) امامزاده سليمان (روستای رباط).
6) مخروبههای اوربه در مرکز شهر باغملک.
7) محله منجنيق مربوط به دوره ساسانيان.
8) منطقه زيارتی تفريحی امامزاده عبدالله (ع).
9) امامزاده اميرالمومنين (روستای ابوالعباس).
10) قلعه محمد تقی خان چهارلنگ در شهر قلعه تل.
بطور خلاصه به شرح تفضیلی نقاطی از آن می پردازیم .
قلعه تل:
شهر قلعه تل در فاصله 15 کیلومتری شمال شرق باغملک درجاده اهواز_اصفهان بین شهرهای باغملک و ایذه قرار دارد. این قلعه در دوره قاجاریه توسط محمد تقی خان چهار لنگ بختیاری بر بلندی تپه ای متعلق به دوره ایلامی مشرف به دشت قلعه تل ساخته شد .در حال حاضر طرح زنده سازی و تغییر کاربری این قلعه به موزه مردم شناسی طوایف بختیاری در حال تهیه است .
مال آقای ، روستای نمونه گردشگری:
"مال آقای "روستایی در 32 کیلومتری شهرستان باغملک و در فاصله 15 کیلومتری قلعه تل در دامنه کوهستانی زاگرس با بافت سنتی ، که کاملا بافت قدیمی خود را حفظ کرده ، واقع شده است.مال آقای درمنطقه ای کوهستانی واقع شده که رودخانه ای مواج و سرد با نام ابوالعباس از داخل آن می گذرد و مسیر فرح بخش و زیبایی را ایجاد کرده است.عبور رودخانه از میان باغ انار و جنگل بلوط ، مناظر بدیع و زیبای جنگلی توام با کوهستان را خلق کرده که در بین مردم خوزستان ، زبان زد خاص و عام است. همه ساله خصوصا در دو فصل بهار و تابستان دهها هزار نفراز اقصی نقاط خوزستان برای گذراندن اوقات فراغت و سیاحت به این مکان خوش آب و هوا سفر می کنند. علاقهمندان دیدار این روستای زیبا ، هنگامیکه از شهر باغملک که به سمت مال آقا حرکت می کنند ، با پشت سرگذاشتن شهر قلعه تل و طی حدود چهار کیلومتر راه با دیدن تپه ها و کوهها و نسیم خنک کوهستان و جنگلهای انبوه بلوط ، گویی وارد دنیایی متفاوت تر از خوزستان شده اند. کمی جلوتر ، روستای تمبی با قدمتی چند هزار ساله و بافتی زیبا در دل کوهستان در مقابل دیدگان گردشگران قد علم می کند و آنان را به یاد صفا و صمیمیت روستا می اندازد. مکانی که روستایی باستانی را با همین نام مدفون شده در زیر پا دارد. گفته می شود چندی پیش تعدادی از اهالی روستا که در پی حفاری خانگی بطور اتفاقی با بخش هایی ازمنطقه مدفون شده ، با آثار باستانی گرانقیمت و ارزشمندی مواجه شدند . پل تاریخی "بیاره"، گور دخمه سنگی ، آسیابهای آبی از جمله آثار دوره ساسانیان در این منطقه اند. طرح گردشگری این منطقه در سال 1382 تهیه شده و در دست اجرا است .
رباط حضرت سلیمان:
این منطقه تفریحی در 15 کیلومتری شرق باغملک در حاشیه رودخانه ابوالعباس واقع است. سالانه هزاران نفر گردشگر در این منطقه که در فاصله 50 کیلومتری از منطقه توریستی مال آقا واقع است ، به تفریح و تفرج می پردازند .
امامزاده عبدالله:
این مقبره در فاصله 55 کیلومتری باغملک و در 20 کیلومتری شهر صیدون واقع است .بنای این امام زاده در کوه منگشت که بلندترین ارتفاعات شهرستان است قرار دارد .به روایتی سر مبارک آن حضرت در شهر شوشتر است که در بنای امام زاده عبداله شوشتر مدفون است. بدن مطهر آن حضرت در بنای امامزاده عبداله فعلی به خاک سپرده شده است .
منطقه امامزاده عبدا... باغملک از جمله جاذبه های گردشگری استان خوزستان می باشد که وجود آرامگاه متبرکه امام زاده عبدا... در این منطقه به عنوان یکی از جاذبه های مذهبی و پراهمیت ، هرساله خیل عظیم زواران دور و نزدیک را به این مکان می کشاند.
برطبق اطلاعات بدست آمده از سوی روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان ، به دلیل اهمیت این مکان مقدس از لحاظ مذهبی ، تاریخی و تعداد زیاد گردشگران ، این سازمان در نظر دارد به منظور رفع نیاز اقامتی زائران و گردشگرا ن بسیار این منطقه ، سایت گردشگری در این محل احداث نماید. وجود فضاهای زیبای طبیعی همچون (چشمه ، کوهستان و جنگل) و فضای فرهنگی (آداب و رسوم ، پوشش و تغذیه ) و تلفیق آنها با عامل بسیار مهم مذهبی ، عاملی موثر در شاخص گردانیدن این منطقه به لحاظ توریستی می باشد. گفتنی است در سایت گردشگری امامزاده عبدا... ، ساخت فضاهای اقامتی موقت ، سرویس های بهداشتی ، بازارچه سنتی ، پارکینگ ، زمین بازی و نشیمن گاه کودکان پیشبینی خواهد گردید .
منجنیق:
این محوطه تاریخی در شهر باغملک و در مجاورت رودخانه ابوالعباس قرار دارد .پل تاریخی سنگ و ساروج و سنگ آسیاب این محوطه به دوران ساسانی تا دوره اسلامی تعلق دارد .
کوشک یا بنای ارغوانی:
درجنوب غربی شهر باغملک بر بلندی مشرف به رودخانه ابوالعباس ، بنای زیبای سنگ و گچی ارغوانی قرار دارد. طرح زنده سازی این بنا با طاق های قوسی و حیاط مرکزی جهت مهمانسرای شهر تهیه شده است .
8775 111 0916
در صورت هرگونه سوال می توانيد با شماره فوق تماس حاصل فرموده و يا از طريق لينک زير سوال خود را مطرح فرماييد
ارتباط با ما